Chiến thuật pressing là gì? Cùng Xoilac tìm hiểu bí quyết khiến nhiều đội bóng thống trị thế giới. Từ “Bóng đá tổng lực” của Hà Lan đến Gegenpressing của Jürgen Klopp, pressing luôn là chìa khóa mở ra cánh cửa thành công, biến phòng ngự thành một hình thức tấn công đầy hiệu quả.
Lịch sử hình thành và phát triển của chiến thuật pressing
Pressing không phải là một phát kiến của bóng đá đương đại mà là cả một quá trình phát triển lâu dài, bắt nguồn từ những ý tưởng sơ khai về việc chủ động giành lại bóng thay vì lùi về phòng ngự một cách bị động. Quá trình này được định hình bởi những bộ óc chiến thuật thiên tài và được hoàn thiện qua nhiều thập kỷ để trở thành một phần không thể thiếu của bóng đá hiện đại.
Những người tiên phong
Mặc dù khó để chỉ ra một cách chính xác ai là người đầu tiên phát minh ra pressing, nhưng những ý tưởng ban đầu đã nhen nhóm từ giữa thế kỷ 20. Nhiều tài liệu cho rằng HLV người Nga Viktor Maslov của CLB Dynamo Kiev là người đầu tiên áp dụng một hệ thống pressing có tổ chức vào những năm 1960. Cùng thời điểm, HLV người Áo Ernst Happel cũng gặt hái thành công với CLB Feyenoord bằng lối chơi dựa trên pressing và bẫy việt vị.
Tuy nhiên, người có công lớn nhất trong việc đưa pressing ra toàn thế giới chính là Rinus Michels với triết lý “Bóng đá tổng lực” trứ danh. Tại World Cup 1974, đội tuyển Hà Lan của ông đã khiến cả thế giới kinh ngạc với lối chơi gây áp lực đồng bộ, không ngừng nghỉ ngay trên phần sân đối phương, đặt nền móng cho sự phát triển của pressing sau này.
Viktor Maslov là người đầu tiên phát minh ra pressing
Sự hoàn thiện và các biến thể
Kể từ sau cuộc cách mạng của Rinus Michels, pressing liên tục được các thế hệ HLV sau này nghiên cứu, cải tiến và phát triển thành nhiều biến thể khác nhau. HLV Arrigo Sacchi được xem là một nhà truyền giáo khi xây dựng một đế chế AC Milan hùng mạnh vào cuối những năm 80, đầu 90 với một hệ thống pressing tổng lực, chặt chẽ và khoa học.
Sau này, Pep Guardiola đã nâng pressing lên một tầm cao mới khi kết hợp nó với lối chơi tiqui-taca tại Barcelona, biến việc giành lại bóng trở thành một phần của triết lý kiểm soát bóng. Gần đây nhất, Jürgen Klopp đã tạo ra dấu ấn đậm nét với Gegenpressing (phản pressing), một phong cách pressing tầm cao đầy tốc độ và cường độ, yêu cầu các cầu thủ phải lập tức đoạt lại bóng ngay sau khi để mất. Lối chơi này đã mang lại thành công vang dội cho cả Borussia Dortmund và Liverpool.
Các loại hình pressing phổ biến trong bóng đá
Trong bóng đá hiện đại, pressing không phải là một khái niệm đơn nhất mà được phân chia thành nhiều loại hình khác nhau, tùy thuộc vào triết lý của huấn luyện viên cùng với đặc điểm của từng trận đấu. Việc lựa chọn khu vực trên sân để bắt đầu gây áp lực quyết định đến cấu trúc đội hình và cách tiếp cận trận đấu của toàn đội.
Pressing tầm cao (High-press)
Đây là hình thức gây áp lực quyết liệt và chủ động nhất, khi một đội bóng dâng cao đội hình để tấn công đối thủ ngay bên phần sân của họ. Mục tiêu của pressing tầm cao là bóp nghẹt không gian chơi bóng của đối phương từ trong trứng nước, buộc họ phải phạm sai lầm, qua đó đoạt lại bóng ở vị trí sát khung thành để chuyển hóa thành cơ hội ghi bàn tức thì. Lối chơi này đòi hỏi sự đồng bộ và nền tảng thể lực phi thường từ các cầu thủ tuyến trên.
Pressing tầm cao sẽ đòi hỏi rất nhiều về thể lực
Pressing tầm trung (Midfield-press)
Với pressing tầm trung, đội bóng sẽ chủ động nhường quyền kiểm soát bóng cho các hậu vệ đối phương và bắt đầu thiết lập một khối phòng ngự chặt chẽ ở khu vực giữa sân. Khi đối thủ đưa bóng vượt qua vạch giữa sân, hệ thống pressing sẽ được kích hoạt nhằm chia cắt đội hình, khóa chặt các hướng chuyền bóng lên tuyến trên rồi giành lại quyền kiểm soát ở khu vực trung tâm. Cách tiếp cận này giúp đội bóng tiết kiệm thể lực hơn so với pressing tầm cao nhưng vẫn duy trì được áp lực cần thiết.
Pressing tầm thấp (Low-press)
Đây là phương án pressing mang thiên hướng phòng ngự rõ rệt, thường được các đội bóng bị đánh giá thấp hơn hoặc muốn bảo toàn tỉ số áp dụng. Toàn bộ đội hình sẽ lùi sâu về phần sân nhà, tạo thành một bức tường phòng ngự nhiều lớp và thu hẹp tối đa không gian chơi bóng của đối thủ. Đội bóng chỉ bắt đầu gây áp lực một cách quyết liệt khi đối phương tiến vào khu vực một phần ba cuối sân, nhằm bảo vệ khung thành rồi chờ đợi thời cơ để phản công nhanh.
Pressing tầm thấp phù hợp với đội bóng có thiên hướng về phòng ngự
Cách thức vận hành của chiến thuật pressing
Để vận hành hiệu quả, chiến thuật pressing không chỉ đơn thuần là nỗ lực của từng cá nhân mà đòi hỏi sự tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc cùng sự phối hợp nhịp nhàng của cả một tập thể. Nó là một hệ thống phức tạp được xây dựng dựa trên sự thông minh trong di chuyển, khả năng đọc trận đấu và giao tiếp giữa các cầu thủ trên sân.
- Sự đồng bộ và tính hệ thống: Pressing không phải là hành động riêng lẻ của một vài cầu thủ mà là sự di chuyển, gây áp lực của cả một hệ thống. Các cầu thủ cần phải di chuyển cùng nhau, giữ cự ly đội hình hợp lý để bọc lót cho nhau, không để lộ ra những khoảng trống cho đối phương khai thác.
- Bẫy pressing: Đây là một khái niệm quan trọng trong pressing, là cái bẫy mà đội phòng ngự giăng ra để dụ đối phương chuyền bóng vào một khu vực nhất định. Khi đối phương sập bẫy, đội pressing sẽ lập tức ập tới, gây áp lực từ nhiều hướng để đoạt lại bóng.
- Tín hiệu pressing: Là những tình huống cụ thể trên sân “kích hoạt” cho toàn đội bắt đầu thực hiện pressing. Đó có thể là một đường chuyền về của đối phương, một pha xử lý bóng lỗi hoặc khi bóng được chuyền đến một cầu thủ có kỹ thuật không tốt.
Pressing đòi hỏi rất nhiều về thể lực và vận tốc
Vai trò và nhiệm vụ của từng vị trí trong hệ thống pressing
Trong một hệ thống pressing hiệu quả, mỗi cầu thủ trên sân không chỉ là một chiến binh đơn độc mà còn là một mắt xích không thể thiếu trong một cỗ máy được vận hành trơn tru. Thành công của chiến thuật này phụ thuộc hoàn toàn vào việc từng vị trí có hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao hay không, từ người chơi cao nhất cho đến chốt chặn cuối cùng trong khung gỗ.
Tiền đạo – Lớp pressing đầu tiên
Các tiền đạo chính là những người khởi xướng cho các đợt pressing, đóng vai trò là tuyến phòng ngự đầu tiên của đội. Nhiệm vụ của họ là gây áp lực trực diện lên các trung vệ và thủ môn đối phương, buộc họ phải đưa ra quyết định vội vàng hoặc phá bóng dài lên phía trên, qua đó cắt đứt ý đồ triển khai tấn công từ gốc rễ.
Tiền vệ – Trái tim của hệ thống
Hàng tiền vệ được ví như trái tim và bộ não của cỗ máy pressing, nơi điều tiết nhịp độ, duy trì sự cân bằng cho toàn đội. Họ phải liên tục di chuyển một cách thông minh để bịt kín các khoảng trống, cắt đứt những đường chuyền xuyên tuyến, sẵn sàng hỗ trợ cho tuyến trên hoặc lùi về bọc lót cho hàng phòng ngự khi cần thiết.
Hậu vệ – Bức tường cuối cùng
Trong một hệ thống pressing tầm cao, hàng phòng ngự không chỉ đơn thuần là phòng ngự mà còn phải chủ động dâng lên để thu hẹp không gian chơi bóng của toàn đội. Các hậu vệ cần có tốc độ, khả năng phán đoán tình huống xuất sắc để đối phó với những đường chọc khe hay những pha bóng dài vượt tuyến của đối phương, đồng thời giữ sự tập trung cao độ để duy trì bẫy việt vị một cách hiệu quả.
Thủ môn – Chốt chặn và người phát động tấn công
Vai trò của thủ môn trong bóng đá hiện đại đã vượt ra ngoài vòng cấm địa, đặc biệt là trong các đội bóng ưa thích pressing. Họ không chỉ là chốt chặn cuối cùng mà còn hoạt động như một hậu vệ thòng, sẵn sàng băng ra để hóa giải các tình huống nguy hiểm và trở thành một phương án chuyền bóng an toàn để giúp đồng đội thoát khỏi áp lực của đối phương.
Thủ môn có thể là người phát động 1 đợt tấn công
Ưu điểm và nhược điểm của chiến thuật pressing
Giống như bất kỳ chiến thuật nào trong bóng đá, pressing là một con dao hai lưỡi, có thể mang lại vinh quang tột đỉnh nhưng cũng ẩn chứa những rủi ro khôn lường. Việc triển khai thành công lối chơi này phụ thuộc rất nhiều vào sự cân bằng giữa việc tối đa hóa lợi thế và giảm thiểu các điểm yếu cố hữu của nó.
Ưu điểm
Pressing mang lại cho đội bóng khả năng áp đặt thế trận, buộc đối thủ phải chơi theo cách của mình thay vì triển khai lối đá sở trường. Bằng việc liên tục gây áp lực, đội pressing có thể bẻ gãy nhịp độ lên bóng của đối phương, khiến họ không có đủ thời gian và không gian để tổ chức tấn công một cách mạch lạc.
Một trong những lợi ích lớn nhất của pressing là biến phòng ngự thành một hình thức tấn công hiệu quả. Khi đoạt lại bóng ở những vị trí gần khung thành đối phương, đội bóng có thể ngay lập tức tạo ra những cơ hội ghi bàn nguy hiểm, tận dụng khoảnh khắc hàng thủ đối phương còn chưa kịp ổn định vị trí.
Nhược điểm
Hạn chế lớn nhất của lối chơi này nằm ở yêu cầu cực kỳ cao về mặt thể chất. Việc di chuyển liên tục với cường độ cao trong suốt trận đấu sẽ bào mòn nghiêm trọng nền tảng thể lực của các cầu thủ, khiến họ dễ bị đuối sức và mất tập trung, đặc biệt là vào cuối trận.
Bên cạnh đó, pressing luôn tiềm ẩn rủi ro lớn ở hàng phòng ngự. Khi dâng cao đội hình để gây áp lực, một khoảng trống mênh mông sẽ lộ ra phía sau lưng hàng thủ, và chỉ cần một đường chuyền dài chính xác của đối phương, họ có thể dễ dàng thoát pressing rồi đặt khung thành vào tình trạng báo động đỏ.
Ngoài ra, chiến thuật này đòi hỏi sự đồng bộ và kỷ luật chiến thuật gần như tuyệt đối. Nếu chỉ một mắt xích trong hệ thống di chuyển sai vị trí hoặc không tuân thủ đấu pháp, toàn bộ cấu trúc pressing có thể sụp đổ, tạo điều kiện cho đối phương khai thác, trừng phạt sai lầm.
Pressing bào mòn thể lực của các cầu thủ rất nhanh
Lời kết
Chiến thuật pressing đã và đang tiếp tục là một yếu tố định hình nên bộ mặt của bóng đá hiện đại. Nó là tuyên ngôn về một lối chơi chủ động, quả cảm và đầy tham vọng. Tin tức thể thao từ những đội bóng vĩ đại trong quá khứ đến các thế lực thống trị hiện tại, pressing luôn là bí quyết quan trọng để kiểm soát thế trận và tiến đến vinh quang.
>>>Xem thêm: Vì sao bóng đá được gọi là môn thể thao vua?
